Van oudsher is kennis van het gedachtegoed en de specifieke gebruiken en gedragingen van de christenen voor classici niet vanzelfsprekend, hoewel zij onderdeel uitmaakten van de klassieke wereld en onze blik erop langdurig hebben beïnvloed. Omgekeerd is kennis van de antieke samenleving voor nieuwtestamentici evenmin een gegeven. Dit boek probeert beide zaken bij elkaar te brengen door een overzicht te geven van allerhande aspecten van het dagelijkse leven van joden, christenen en in de antieke filosofie en religie geïnteresseerde anderen.
Het is dus duidelijk dat de religieuze gedachtewereld voor de auteur centraal staat. Aanleiding voor het boek, en regelmatig uitgangspunt van de behandeling van de onderwerpen, zijn de teksten uit het Nieuwe Testament. Kennis van de antieke samenleving is onontbeerlijk om die teksten goed te kunnen begrijpen, zoals De Waele volkomen terecht stelt in zijn inleiding. Het eerste hoofdstuk is gewijd aan het dagelijks leven in het Romeinse Rijk. Daarna komen geloofsovertuigingen per stroming aan bod. Positief hierbij is de erkenning van het bestaan van de vele subgroepen
waaruit de hoofdstromingen jodendom (hoofdstuk 2-3), christendom (hoofdstuk 5-6) en andere filosofisch/religieus geïnteresseerden (hoofdstuk 4) bestonden. Uiteraard kunnen niet alle groepen even gedetailleerd worden behandeld. Een ander nadeel is dat door de opsplitsing per groep het feitelijke samenleven en door elkaar heen lopen van al die verschillende overtuigingen soms wat
op de achtergrond raakt.
De bespreking zelf vindt plaats met gebruikmaking van moderne overzichtswerken en veel citaten uit primaire bronnen. Dat laatste is zowel de kracht als de zwakte van het boek: net als het Nieuwe Testament spreken immers ook de antieke bronnen niet vanzelf, maar ze worden niet altijd even kritisch behandeld en gecontextualiseerd.
Tegelijkertijd biedt Ontluikend christendom een schat aan informatie over tal van onderwerpen en is het niet onprettig geschreven. Wel heeft het werk een enigszins encyclopedisch karakter. Het heeft dan ook geen conclusie, maar een nawoord. Het boek is mooi uitgegeven en bevat een kleurenkatern, verklarende woordenlijst en personenregister. Ook heeft het een bibliografie per hoofdstuk, al wordt secundaire literatuur ook volledig geciteerd in de voetnoten. De keuze om secundaire bronnen aan te geven is niet altijd consequent. De precieze herkomst van citaten uit primaire bronnen is meestal wel, maar niet altijd duidelijk, omdat De Waele ze nogal eens via moderne literatuur citeert.
De primaire doelgroep van het boek lijkt te bestaan uit Bijbellezers die een betrouwbaar beeld willen krijgen van grote thema’s die voor het lezen van nieuwtestamentische teksten van belang zijn. Misschien was een register op Bijbelplaatsen of een meer systematische bespreking van thema’s aan de hand van specifieke nieuwtestamentische passages daarom een waardevolle toevoeging geweest.
Recensie door Roald Dijkstra
Auteur: Daniël De Waele
Uitgever: KokBoekencentrum, 2021
Uitvoering: gebonden, 480 pag.
Prijs: € 29,99
