Piet Gerbrandy vertaalde eerder al het (vroeg) middeleeuwse Latijn van Boethius’ De consolatione philosophiae (in 2019) en Andreas Capellanus’ satirische verhandeling De amore (in 2013). De vertaling van de Cosmographia van Bernard Silvestris volgt in de lijn van deze twee eerdere vertalingen: net als de filosofische dialoog van Boethius maakt de Cosmographia gebruik van allegorie en poëzie om filosofische ideeën vorm te geven, en net als De amore is het een geweldig boek om de complexiteit en de intellectuele creativiteit van de 12de-eeuwse bloeiperiode van platonisme
en neoplatonisme te vatten.

Bernard Silvestris gaf naar alle waarschijnlijkheid les in de kathedraalstad Tours tijdens de middelste decennia van de 12de eeuw. Zijn scheppingsverhaal is een poging om christelijke theologie te verzoenen met platoonse filosofie. Hier komen Plato’s Timaeus en het boek Genesis samen. De schepping bestaat uit twee delen: de schepping van de kosmos en de schepping van de mens als
microkosmos waarin de kosmos zich spiegelt. Het eerste deel begint met de beschrijving van het heelal in oerchaos, en het verzoek van Natuur aan Geest om orde te scheppen in deze chaos. Vooral dit begin en de schepping van de mens worden vaak aangehaald in wetenschappelijke studies, maar wat ertussen ligt is ook mooi: een poëtische lofzang op de variëteit van de schepping, met een
rijke beschrijving van de kosmos die sterrenbeelden, planeten, winden, dieren, biotopen, bomen en kruiden omvat. Op het einde, na de schepping van de mens, wordt ook dit nieuwe creatuur in detail beschreven.

Zowel het Latijnse proza als de verzen van Bernard Silvestris zijn prachtig vertaald door Gerbrandy. De tekst bezit een grote filosofische diepgang die veel kennis veronderstelt bij de lezer, maar deze moeilijkheid wordt opgevangen door de toegankelijke inleiding en de uitstekende voetnoten. Het is geweldig dat er een Nederlandse vertaling verschijnt van een boek dat zo weinig bekend is maar dat lezers die geïnteresseerd zijn in filosofie of in middeleeuwse literatuur waardevolle nieuwe inzichten kan geven. Ons begrip van filosofie wordt vaak verengd tot min of meer technische teksten die zich duidelijk onderscheiden van wat literair is. Enkel voor de vorm van de filosofische dialoog in het voetspoor van Plato wordt af en toe een uitzondering gemaakt. De categorie middeleeuwse filosofie wordt aan de hand van deze definitie verengd tot de scholastiek, als ze al niet helemaal weggelaten wordt uit allerhande overzichten. Dit 12de-eeuwse scheppingsverhaal
is een aanrader voor iedereen die geïnteresseerd is in filosofie in al haar verschijningsvormen.

Recensie door Dinah Wouters

Auteur: Bernard Silvestris. Vertaald door Piet Gerbrandy
Uitgever: Damon, 2021
Uitgave: gebonden, 176 pag.
Prijs: € 24,90

Back To Top